Ongeveer anderhalf jaar geleden ging ik met mijn studie naar het House of European History in Brussel. In dat museum wordt een narratief verteld over het ontstaan van Europa van met name de afgelopen 250 jaar en het ontstaan van de Europese Unie. Na afloop van een rondgang door het museum, gingen we debatteren over de volgende stelling: Het House of European History is een vorm van Europese propaganda. De docenten wilden een kritische en discutabele stelling gebruiken. Gezien de lichtelijk geschrokken reactie van de vrouw van het museum die het debat bijwoonde waren ze in hun opzet geslaagd. Mijn team moest voor de stelling argumenteren, en ik mocht het debat openen.
Mijn voornaamste kritiek was dat het verhaal over Europa in het museum zo was neergezet dat de Europese Unie als ideale uitkomst daarop aan zou sluiten. Op dat moment was ik het voornamelijk niet eens met het feit dat oorlog als slecht werd afgeschilderd in het museum. Ik zei letterlijk “zij zeggen dat oorlog slecht is”, wat resulteerde in lachende medestudenten. En terecht, want hun reactie was ook logisch. Toch voelde het voor mij raar dat oorlog als slecht werd afgebeeld omdat het om een oorlog in Europa ging; als wij Europeanen oorlog daadwerkelijk zo slecht vinden, waarom dragen we dan bij aan oorlogen in andere delen in de wereld?
Toen ik een paar jaar geleden naar een barbecue van m’n studievereniging een Rise Against shirt droeg, vroeg een medestudent aan me “Rise Against? Waartegen?” Ik gaf hem een aantal voorbeelden van verschijnsels in de wereld waar Rise Against tegen is; oorlog, moorden, pesten, xenofobie, homofobie, huiselijk geweld, of geweld in het algemeen, mishandeling, racisme, verkrachting, om maar een paar van de vele voorbeelden te noemen. Hij reageerde daarop door te zeggen dat ‘iedereen daar toch tegen is?’, waarmee hij ook impliceerde dat het niet zo bijzonder is om daar tegen te zijn. Op dat moment wist ik niet goed wat ik moest zeggen, omdat hij op zich wel gelijk had. Inmiddels ben ik het daar niet meer mee eens.
Blijkbaar heerst er namelijk een openbare consensus op veel van dit soort onderwerpen. Het wordt immers als raar gezien om openlijk te zeggen dat je een voorstander bent van iets als oorlog of moord, wat ook zichtbaar was in de reactie van m’n medestudenten. Als het niet raar was om te zeggen dat oorlog iets goeds is, dan hadden ze niet gelachen. Maar als iedereen tegen oorlog is, of tegen een van de andere genoemde verschijnsels, waarom bestaat het dan nog? Blijkbaar vinden mensen het toch nodig om het in leven te houden.
Dit is ook niet gek. We lijken immers allemaal meer op Hitler dan we zouden denken, en al helemaal meer dan we zouden willen. En ja, dat las je goed. Zoals Tim Fransen in zijn boek Het Leven als Tragikomedie beweert, bestaan pure sadisten niet. Ieder mens is namelijk zowel goed als slecht, we zitten allemaal rond een bepaald gemiddelde (Fransen, p. 126-131). Alle mensen die hebben bijgedragen aan de Holocaust waren immers niet 100% slecht, hoe graag dat soms ook zo wordt gezien.
Een grap over Hitler die ik persoonlijk wel vermakelijk vind is “dat hij een goed mens was, omdat hij een gigantische vooruitgang heeft geboekt op het gebied van geneeskunde en medicijnen, zonder daar ook maar één dier voor pijn te doen”. Hitler was vegetariër en was geen voorstander van dierenleed. Een pure sadist? Absoluut niet.
Het past echter niet bij hoe we de wereld zien. Als het gaat om goed en kwaad, zijn we vaak geneigd een tweesplitsing te maken; WIJ zijn goed, en ZIJ zijn slecht (Fransen, p. 132). Vanuit ons eigen perspectief denken we namelijk dat we goed bezig zijn, want als we dat niet zouden vinden, dan zouden we daar iets aan veranderen. Toch?
We denken van onszelf dat we bovengemiddeld zijn in alles. Bovengemiddeld leuk, bovengemiddeld aardig, bovengemiddeld interessant, bovengemiddeld eerlijk (Fransen, p. 32). Fransen noemt dit een logische onmogelijkheid, omdat het gemiddelde ergens anders zou liggen als we allemaal bovengemiddeld zouden zijn. Een persoon als Hitler of alle mensen die hebben bijgedragen aan de Holocaust dachten dat waarschijnlijk ook van zichzelf. Ze dachten dat ze goed bezig waren, dat ze goede dingen deden. Dit geldt overigens voor alle slechte dingen in de wereld (en ook is ‘slecht’ hier gebonden aan mijn perspectief, omdat mensen die de desbetreffende handelingen uitvoeren het waarschijnlijk als ‘goed’ zien), want dit is slechts een voorbeeld. De kans dat we zelf slechte dingen doen is reëel. Het kwade staat veel dichter bij onszelf dan we zouden willen (Fransen, p. 131-132). Om terug te komen op mijn eerdere punt: waarom zouden veel gebeurtenissen die in de publieke sfeer op basis van consensus worden beschouwd als slecht dan immers nog plaatsvinden?
Tegelijkertijd verwachten we wel vaak van anderen dat ze feilloos zijn, zeker wat betreft onze idolen of mensen voor wie we veel respect hebben. We kunnen echter van niemand verwachten dat die persoon 100% goed is, omdat zulke mensen niet bestaan, net als mensen die 100% slecht zijn. We zijn immers allemaal een gemiddelde van goed en slecht, of iets dat in de buurt zit van dat gemiddelde. We hebben allemaal schaduwzijdes, maar het is uiteraard makkelijker om die bij anderen te ontdekken dan dat we die bij onszelf erkennen. Het feit dat iemand iets slechts heeft gedaan maakt diegene niet direct een slecht persoon, en dat geeft ook geen reden om direct te stoppen met het steunen of respecteren van die persoon. Je bent zelf namelijk ook niet gevrijwaard van slechte daden.
Toen ik dit laatste idee een keer in een groepschat deelde, kreeg ik de opmerking: “Justin is zijn tijd ver vooruit. Hopelijk word je niet onthoofd voor je verlichte ideeën”. Een opmerking die ik zelf erg mooi vond. Hoewel ook ik uiteraard geen 100% goed mens ben.
Maar wel een bovengemiddeld goed mens, uiteraard.
Voetnoten:
- Tim Fransen – Het Leven als Tragikomedie (2019)
Voor een van m’n volgende artikelen heb ik je hulp nodig! Kijk voor meer informatie hier.
Gerelateerde berichten:
Volgende bericht: Mijn Tijd Komt Nog Wel
Vorige bericht: With All My Favourite Colours [NL]
Blijf op de hoogte van nieuwe berichten door te volgen via e-mail, Facebook of Instagram.